Story of Myna : एखादी मैना विकत घ्यावी अशी निताईबाबूंची अनेक दिवसांपासून इच्छा होती. त्यांचे मित्र शशांक सेन यांच्या घरी एक मैना होती. ती उच्चारत नाही असा एकही बंगाली शब्द नव्हता. तिचं बोलणं ऐकण्यासाठीच निताईबाबू महिन्यातून किमान तीन वेळा शशांकबाबूंच्या घरी जात. त्या दिवशी तर शशांकबाबूंच्या बैठकीच्या खोलीत प्रवेश केल्याबरोबर व्हरांड्यातून मैना म्हणाली, ‘या, बसा!’
Story of Myna : मैना गोष्ट.
अगदी एखाद्या माणसासारखा आवाज . जरासा बसलेला सर्दी झाल्यावर होतो तसा. चार वर्षांपासून शशांक सेन त्या मैनेला शब्द उच्चारायला शिकवत. त्यांच्याबरोबर त्यांची पत्नी आणि मुलगाही. त्यामुळे मैनेचा शब्दसंग्रह आता प्रचंड वाढला होता. निताईबाबू अगदी मन लावून ऐकत आणि मनाशीच म्हणत, ‘आपल्याकडे असा एखादा पक्षी आला तर आपल्या उदास संध्याकाळी आनंदात जातील.’ शशांकबाबूंनी निताईबाबूंना मैना कुठे मिळतात हेसुद्धा सांगितलं होतं. “न्यू मार्केटमधला पक्ष्यांचा सेक्शन ठाऊक आहे ना? तिथे गेल्यावर लतीफचं दुकान शोधा. माझी ही मैनासुद्धा मी लतीफच्या दुकानातूनच विकत घेतली आहे.”
निताईबाबूंनी लग्न केलेलं नव्हतं. ते भवानीपूरला एका फ्लॅटमध्ये राहत, ऑफिसच्या वेळेत मार्केटमध्ये जाणं शक्य नसायचं, ऑफिसमधून परत येताना मार्केट बंद होऊन गेलेलं असायचं. त्याम ळे एका सुट्टीच्या दिवशी सकाळी दहा वाजता निताईबाबू मार्केटमध्ये गेले. पक्ष्यांचा विभाग त्यांना ठाऊकच होता. तिथे जाऊन लतीफची चौकशी केल्याबरोबर एक गृहस्थ पुढे येऊन म्हणाले, “का बरं, सर? लतीफ कशासाठी? तुम्हाला पक्षी हवाय ना?” निताईबाबू ‘हो’ म्हणाल्यावर ते गृहस्थ म्हणाले, “मग माझ्या दुकानात या ना! माझा स्टॉक कुणाहीपेक्षा कमी नाही.”
दुकान खरोखर मोठं होतं आणि पक्षीही बरेच होते. त्यांचा किलबिलाट चालू होता. ?” त्या दुकानदाराने
“कुठला पक्षी हवाय तुम्हाला विचारलं.
“मैना.”
“किती हव्यात तुम्हाला? ही पहा त्यांच्या पिंजऱ्यांची रांग, सगळ्या मैनाच आहेत.”
“त्या बोलतात ना?”
“मैना बोलणार कशा नाहीत? शिकवलं की बोलतीलच ! टॉकिंग बर्ड्समध्ये मैनेची पोझिशन एकदम टॉपला आहे. पण एक गोष्ट आहे- मैना या दोन प्रकारच्या असतात. नेपाळी आणि आसामी.”
“दोन्हींमध्ये फरक काय असतो?”
“आसामी मैनेची किंमत अधिक असते, कारण ती शब्द अधिक चांगले उच्चारते.”
निताईबाबूंनी मनातल्या मनात आसामी मैनाच विकत घ्यायचं ठरवलं आणि ते पक्षी बघू लागले.
“माझं नाव लक्षात ठेवा, साहेब,” दुकानदार म्हणाला, “माझं नाव मणिलाल कर्मकार. छप्पन्न वर्षांचं जुनं दुकान आहे हे आमचं. ग्रँडफादरनी स्टार्ट केलं.”
“मैना पिंजऱ्यासहित मिळेल ना?”
“नक्कीच ! पण पिंजऱ्याची किंमत वेगळी. आपण आधी चॉइस करा ना. या मैना आसामी आहेत- आणि या नेपाळी.” निताईबाबूंनी आणखी वेळ न घालवता एका आसामी मैनेकडे बोट दाखवलं आणि ते म्हणाले, “ही मैना घेतो मी.” किमतीवरून थोडी घासाघीस झाल्यावर तीनशे रुपयांवर सौदा पटला… मैना अडीचशे रुपयांची आणि पिंजरा पन्नास रुपयांचा. निताईबाबू पिंजऱ्यासहित मैना घेऊन रिक्षातून घरी आले. छोटा फ्लॅट. दोन खोल्या आणि एक छोटा व्हरांडा, एका माणसासाठी एवढी जागा पुरेशी होती. त्यांच्या घरी काम करणाऱ्या गणेशकडे तो पिंजरा देऊन निताईबाबू म्हणाले, “हा व्हरांड्यात टांगायची व्यवस्था कर.
also read : Story of Planets in Marathi
मैनेला काय खायला द्यायच मणिलाल कर्मकारने सांगितलं होतं, तेही निताईबाबूंनी गणेशला सांगितलं. त्यांनी लगेचच मैनेला शिकवायला सुरुवात केली.
“म्हण बघू, राधाकृष्ण!”
निताईबाबूंना धीर धरवत नव्हता. अद्याप अंघोळ जेवण झालं नव्हतं, पण तरीही पक्ष्याची परीक्षा घेतल्याशिवाय त्यांना हायसं वाटणार नव्हतं.
“राधाकृष्ण, राधाकृष्ण! म्हण बघू राधाकृष्ण!” पिंजऱ्यासमोर उभं राहून, पक्ष्याकडे एकटक पाहत निताईबाबू पुन्हा म्हणाले. यावर मैनेने आपली मान थोडी हलवली. त्यानंतर स्पष्ट उच्चारात ती म्हणाली, “हॅलो, गुड मॉर्निंग!”
हे काय? ही तर इंग्रजी बोलतेय.
निताईबाबूंना वाटलेलं आश्चर्य कमी होण्याच्या आतच ती मैना पुन्हा बोलली, ‘यू रास्कल!’ आणि त्यानंतर म्हणाली, “शट अप ! शट अप!”
निताईबाबूंना हे थोडं खटकलंच. मणिलाल कर्मकारने अशी चूक कशी काय केली? ही मैना नक्कीच कुणा तरी इंग्रजाच्या घरी होती. आणि ती जे बोलतेय त्यावरून तो इंग्रज कसा असेल याचाही निताईबाबू थोडा अंदाज करू शकले. संतापी स्वभाव, बय पन्नासच्या आसपास. बहुधा अँग्लो- इंडियन. ही मैना बंगाली शिकेल की नाही? की आत्ताच जाऊन मणिलालकडून ही मैना देऊन दुसरी मैना घेऊन यावी?
बराच विचार केल्यानंतर निताईबाबूंनी ठरवलं, काही दिवस वाट बघावी. ही मैना शशांक सेन याच्या मैनेपेक्षा अधिक स्पष्ट बोलतेय, म्हणजे बोलण्याच्या बाबतीत ही खूप वरच्या दर्जाची मैना आहे यात संशय नाही. तिला किती इंग्रजी बोलता येतं हे पाहण्याचीही निताईबाबूंना उत्सुकता होती. लगेच परत जायला नको. आणि मैनेला तर काही इंग्रजी आणि बंगालीतला फरक कळत नाही. ती कानांनी जे ऐकते तेच बोलते. आजवर ही मैना इंग्रजी शिकली; आता बंगाली शिकेल.
तीन दिवसांतच निताईबाबूंच्या लक्षात आलं, की या मैनेचा इंग्रजी शब्दसंग्रह प्रचंड आहे आणि ते सगळे शब्द म्हणजे बहुधा शिव्या आणि धमक्या आहेत. स्टुपिड, फूल, सिली, यू इडियट, डॅम इट, शट-अप, गेट-आऊट अशा प्रकारचे शब्दच अधिक आहेत. आणि हे सगळे शब्द त्या मैनेच्या तोंडून ऐकल्यावर वाटतं, की त्या मैनेचाही स्वभाव तिरसट आहे.
एकीकडे निताईबाबूंचे तिला बंगाली शिकवण्याचे प्रयत्नही सतत चालू होते. राधाकृष्ण, जय मा तारा, दुर्गा-जरा खायला द्या, या बसा, नमस्कार, कसं चाललंय… हे आणि आणखीही अनेक लहान- मोठे शब्द निताईबाबू सकाळी ऑफिसला जाण्यापूर्वी आणि संध्याकाळी ऑफिसमधून परतल्यावर मैनेला शिकवण्याचा प्रयत्न करत. अर्ध्या तासाच्या प्रयत्नांनंतर मैना जेव्हा कर्कश आवाजात ‘स्टॉप इट! स्टॉप इट!’ म्हणत असे तेव्हा निताईबाबूंचं मन निराशेने भरून येई. पक्षी जिभेने बोलतात की काय हे निताईबाबूंना ठाऊक नव्हतं; पण तसंच जर असेल, तर या मैनेची जीभ इंग्रजी बोलण्यासाठीच तयार झाली हे निःसंशय.
also read : Story of Planets in Marathi
दोन महिने प्रयत्न केल्यानंतर निताईबाबूंनी नाइलाजाने त्या मैनेला बंगाली शब्द शिकवण्याचा नाद सोडून द्यायचं ठरवलं. पण आपल्या घरी मैना असावी ही इच्छा तर मनातून जात नव्हती. त्यामुळे त्यांनी ठरवलं, की मणिलालला ही मैना परत देऊन दुसरी मैना घेऊन यावी आणि दुसरी मैना आणण्यापूर्वी ती बंगालीव्यतिरिक्त इतर कुठली दुसरीच भाषा तर बोलत नाही ना याची परीक्षा करून घ्यावी.
एवढ्यात ऑफिसला सुट्टी नव्हती. त्यामुळे एके दिवशी रजा घेऊन निताईबाबू ती मैना घेऊन न्यू
मार्केटमध्ये गेले. मणिलालच्या दुकानात गेल्याबरोबर कर्मकार महोदय डोळे नवलाने मोठे करून म्हणाले, “अरे वा, तुम्ही? खरोखरच आश्चर्याची गोष्ट आहे!”
दुकानात आणखी एक गृहस्थ ग्राहक म्हणून आलेले आहेत हे निताईबाबूंच्या लक्षात आलंच होतं. मणिलालबाबू म्हणाले, “काय गोंधळ झालाय मोशाय चुकून मी फेरिससाहेबांची मैना तुम्हाला विकून टाकली. आता फेरिससाहेब त्याच मैनेच्या शोधात इथे आले आहेत. त्यांना ही मैना मिळाली नसती तर मला त्यांचा मारच खावा लागला असता.’
फेरिससाहेबांना पाहिल्याबरोबरच निताईबाबूंना बाटलं, मैनेच्या मालकाबाबत आपण लावलेला अंदाज काही चुकीचा नव्हता. फेरिस हा अत्यंत तिरसट स्वभावाचा माणूस आहे हे त्याला बघूनच लक्षात येत होतं. निताईबाबूंच्या हातातला पिंजरा पाहिल्याबरोबर फेरिससाहेब ओरडले, “देंट्स माय मईना!” निताईबाबूंनी आपल्या हिंदीमिश्रित इंग्रजीत फेरिसबाबूंना सांगितलं, “मैं ये मैना रिटर्न करने ही आया था। यू में टेक युवर मैना बँक.”
यावर साहेबांनी जी घटना सांगितली ती अशी : त्यांना एका महत्त्वाच्या कामासाठी तीन महिने ऑस्ट्रेलियाला जावं लागलं होतं. त्या काळात त्यांच्या जुगारी मुलाला अचानक थोड्या रकमेची गरज पडली, म्हणून त्याने आपल्या बापाची ही मैना विकून टाकली. “ही इज अ स्काउंड्रल!” संतापाने फेरिससाहेब म्हणाले, “मी काल ऑस्ट्रेलियाहून परत आलो. घरात मैना नाही हे पाहिल्यावर खूप संतापलो, तेव्हा पीटर म्हणाला, की त्याने मैना मणिलालच्या दुकानात नेऊन विकली. ती अजूनही दुकानात असू शकेल. तेव्हा मी धावत इथे आलो, तर कळलं की घिस फूल मणिलाल हॅज सोल्ड इट टु अ बेंगॉली कस्टमर, मी तर आता डोक्यावरचे केसच उपटायला निघालो होतो. तर… तुम्ही ही मैना परत देताय ना?”
निताईबाबू म्हणाले, “येस, सर्टनली! आय शैल बाय अनदर वन.”
“व्हेरी गुड! पण ही मैना तुम्हाला आवडली नाही की काय?”
“नाही साहेब, तसं नाही. खूप हुशार मैना आहे ही; पण ती इंग्रजीशिवाय दुसरं काही बोलत नाही. दोन महिने प्रयत्न करूनही मी तिला बंगाली बोलायला शिकवू शकलो नाही.”
मणिलाल कर्मकार निताईबाबूंकडे वळून म्हणाले, “तर तुम्ही आता दुसरी मैना घेणार? माझ्याकडे एक फर्स्टक्लास नवीन आसामी मैना आहे. ती खूप छान बंगाली बोलते.”
“कुठे आहे बघू.”
मणिलाल एका पिंजऱ्यासमोर जाऊन म्हणाले “हीच ती मैना!”
निताईबाबू त्या पिंजऱ्यासमोर गेल्याबरोबर मैना म्हणाली, “चिंतामणी! चिंतामणी!”
निताईबाबू लगेच म्हणाले, “हीच मैना मी घेतो.”
“तुम्ही माझी मैना किती किंमत देऊन विकत घेतली होती?” फेरिससाहेबांनी निताईबाबूंना विचारलं.
“पिंजऱ्यासहित तीनशे रुपयांना!” निताईबाबू उत्तरले.
फेरिससाहेबांनी आपलं पैशांचं पाकीट काढलं आणि शंभर-शंभर रुपयांच्या तीन नोटा निताईबाबूंच्या हातात देऊन ते म्हणाले, “माझ्या गुणवान मुलामुळे माझी स्वतःचीच मैना मला दुसऱ्यांदा पैसे देऊन विकत घ्यावी लागली. या दोन महिन्यांत माझी मैना इंग्रजी विसरली नसावी अशी आशा आहे.”
मैनेचा पिंजरा हातात आल्यावर साहेबांच्या चेहऱ्यावर पहिल्यांदाच हसू उमटलं.
निताईबाबूंनी आता फेरिस यांच्याकडून मिळालेले तीनशे रुपये मणिलालबाबूंना दिले. मणिलालबाबू त्यांना कुजबुजत्या आवाजात बंगालीत म्हणाले, “आपली मैना इथे दिसली नाही, तेव्हा साहेबाने मला अशा शिव्या दिल्या म्हणता… कान अजूनही भणभणताहेत !”
also read : Story of Planets in Marathi
फेरिससाहेब आता आपल्या हातातल्या मैनेकडे पाहत म्हणाले, “टूटसी से हॅलो. गुड मॉर्निंग… से हॅलो, गुड मॉर्निंग!”
पिंजऱ्यातली मैना काही क्षण गप्प राहिली आणि थोड्या वेळाने अनुनासिक आवाजात, जवळजवळ माणसाच्या स्वरात उच्चार करत म्हणाली, “राधाकृष्ण ! ठाकूर, खायला द्या! दुर्गा, दुर्गा!’
