Story of Cartoonist of Common Man in Marathi : कॉमन मॅन चा व्यंगचित्रकार कथा

Story of Cartoonist of Common Man in Marathi : क्रिकेटमध्ये सचिन तेंडुलकरचं किंवा फुटबॉलमध्ये लिओनेल मेस्सीचं जे स्थान आहे तेच व्यंगचित्रकलेमध्ये आर. के. लक्ष्मण यांचं आहे. आर. के. लक्ष्मण यांनी ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’ या इंग्रजी वृत्तपत्रासाठी पन्नासहून अधिक वर्षं नियमितपणे व्यंगचित्रं रेखाटली. त्यांची ही व्यंगचित्रं भाषांतरित होऊन ‘महाराष्ट्र टाइम्स’ या मराठी दैनिकातही प्रकाशित होत असत.

Story of Cartoonist of Common Man in Marathi

व्यंगचित्रकाराकडे दोन गोष्टी प्रामुख्याने असाव्या लागतात. एक म्हणजे विनोदबुद्धी आणि दुसरी म्हणजे चित्रकला. अर्थातच विनोदबुद्धी उपजत असते आणि चित्रकला प्रयत्नपूर्वक शिकता येते. राजकीय व्यंगचित्रकाराला आणखीन एक महत्त्वाचं अंग असणं आवश्यक आहे. ते म्हणजे त्याला समाजाचं आणि राजकारणातील घडामोडीचं चांगलं ज्ञान असावं लागतं. हे सर्व गुण लक्ष्मण यांच्याकडे होते आणि त्यांनी त्याचा प्रभावी वापर करून लाखो लोकांना अनेक वर्षं व्यंगचित्रकलेचा आनंद दिला.

वर्तमानपत्राच्या एका कॉलममध्ये छोट्या आकारात जे चित्र येतं, त्याला ‘पॉकेट कार्टून’ म्हणतात. लक्ष्मण यांच्या पॉकेट कार्टूनच्या सदराचं नाव होतं ‘यू सेड इट!’ मराठीत त्याचं भाषांतर ‘कसं बोललात’ असं केलं जाई. या छोट्या चित्रात त्यांची एक व्यक्तिरेखा सतत दिसते. धोतर नेसलेला, चौकडीचा कोट घातलेला, मोठा चष्मा, टक्कल, कानावर आलेले केस आणि चेहऱ्यावर आश्चर्ययुक्त भाव अशा अंदाजे ६० वर्षांच्या माणसाची ही व्यक्तिरेखा होती. त्याला लक्ष्मण यांनी नाव ठेवलं होतं ‘कॉमन मॅन’ म्हणजेच सर्वसामान्य माणूस. हा कॉमन मॅन आपल्याला त्यांच्या प्रत्येक व्यंगचित्रात दिसतो आणि चित्रातल्या प्रसंगाकडे तो आश्चर्ययुक्त चेहऱ्याने बघतो. तो बोलत काहीच नाही; फक्त बघतो. लक्ष्मण यांच्या व्यंगचित्रांमुळे हा कॉमन मॅन सर्वांच्या ओळखीचा आणि लाडकाही झाला.

also read : Story of Myna in Marathi

(इतका की, पुण्यात सिंबायोसिस कॉलेजच्या आवारात या कॉमन मॅनचा पुतळाही आहे.)

लक्ष्मण यांची विनोदबुद्धी आणि निरीक्षणशक्ती अफाट होती. कोणत्याही सर्वसामान्य प्रसंगातून ते त्यांच्या विनोदबुद्धीने तिरकस भाष्य करत आणि मोजक्या रेषांनी, ब्रशच्या सहाय्याने उत्तम चित्र काढत. त्यातल्या खालच्या ओळी नेमक्या शब्दात असत आणि खुशखुशीत भाष्यामुळे कोणत्याही विषयाची वेगळीच बाजू ते वाचकांसमोर आणत. पॉकेट कार्टूनमध्ये त्यांना कोणताही विषय वर्ज्य नसायचा. खोदलेले रस्ते, न चालणारे टेलिफोन, बेकारी, भ्रष्टाचार, महागाई, संप, शेती, दुष्काळ अशा अनेक विषयांना ते स्पर्श करत.

मोजक्या रेषांच्या सहाय्याने हॉस्पिटल, घर, ऑफिस, खेडेगाव, पोलिस स्टेशन, रेल्वे स्टेशन, रस्त्यावरील दुकानं, बँका वगैरे रेखाटत. नाना प्रकारची माणसं, त्यांच्या वेगवेगळ्या वेशभूषा, चेहऱ्यावरचे हावभाव, हालचाली यांच्या रेखाटनामुळे त्यांची चित्रं जिवंत भासत. आपल्या देशात अनेक गोष्टींमध्ये जो विरोधाभास दडलेला आहे, तो लक्ष्मण व्यंगचित्रांच्या माध्यमातून वाचकांच्या लक्षात आणून देत. लक्ष्मण यांनी हे काम थोडीथोडकी नव्हे तर पन्नासहून अधिक वर्षं केलं. त्यामुळेच ते सर्वसामान्य माणसांचेच नव्हे तर व्यंगचित्रकारांचेही लाडके व्यंगचित्रकार बनले. यंदा त्यांची जन्मशताब्दी आहे. त्यानिमित्त त्यांची व्यंगचित्रं तुम्ही नक्की बघावीत, यासाठी हा छोटासा लेख.

also read : Story of Myna in Marathi